HOÀNG TUẤN CÔNG
Làng Hòa Văn thuộcc 9 xã miền
đồng lúa Tây sông Lý (xã Quảng Hoà, huyện Quảng Xương-Thanh Hóa) do Chiêu Văn Đại
vương Trần Nhật Duật, Hoàng tử thứ 6, con vua Trần Thái tông cho lập năm 1281.
Vì làng ở phía tây sông Lý, nên gọi là làng Đoài. Đời Nguyễn lấy chữ “Văn”
trong Chiêu Văn thêm vào thành Văn Đoài, sau đổi tên Hoà Văn.
Nhà tôi ở ngay đầu làng Đoài. Buổi
đầu, làng Đoài là vùng đất hoang rậm, đồng lầy, nước ngập, cày cáo, trăn
rắn…chiếm cứ gò cao, các giống chim nước đầy đàn nơi ruộng trũng. Người đứng
đầu tập hợp dân nghèo tổ chức khai phá là ông Lê Văn Bèo (tức Bìu), tiếp theo
là ông Tổng, ông Yểng, ông Chung, mỗi ông phụ trách một khu vực. Những cánh
đồng lớn mang tên các ông tổ: đồng Bèo, đồng Yểng, đồng Chung, sau năm 1945 còn
ngập nước, chỉ cấy được một vụ lúa. Đặc biệt đồng bèo giống hình chảo, lúa mọc
quanh rìa, còn lại hàng trăm mẫu, mùa mưa sóng vỗ ì ọp, cho làng nguồn thuỷ sản
tự nhiên giàu có. Năm 1968, đào con mương tiêu thuỷ qua làng, đồng Bèo thành
ruộng hai vụ chiêm mùa ăn chắc.