DẦN DẠ NHẬP NHÂN GIA, PHI GIAN TỨC ĐẠO

 

Minh hoạ: VTV

    HOÀNG TUẤN CÔNG 

   Tục ngữ Hán có câu “Dần dạ nhập nhân gia, phi gian tức đạo” 寅/夤夜入人家非奸即盜, có nghĩa: Đêm hôm  khuya khoắt mò vào nhà người ta, không gian dâm cũng trộm cắp.

          “Dần” 夤夜 trong câu tục ngữ được hiểu theo nghĩa sâu (đêm), khuya. “Dạ” ở đây cũng có nghĩa là đêm khuya. Cấu trúc “dần dạ” 夤夜 được hiểu = nửa đêm, đêm hôm khuya khoắt.

“Dần dạ” là khoảng thời gian đã quá muộn với lý do thăm hỏi hay đi chơi buổi tối, nhưng lại quá sớm với lý do đi chơi hay thăm hỏi buổi sáng. Bởi vậy, đến nhà người ta vào nửa đêm chỉ có thể là nhằm thực hiện những việc mờ ám, bất lương. Tục ngữ Việt cũng có dị bản gần nghĩa “Chẳng gian đi đâu tối, chẳng dối đi đâu đêm” là vậy.

Cách nói “phi gian tức đạo” tạo hiệu quả cho sự khẳng định mạnh mẽ: không có bất cứ lý do nào có thể biện hộ cho cho việc xâm nhập tư gia của người khác vào lúc đêm hôm khuya khoắt! 

Tục ngữ là bách khoa tri thức, là kinh nghiệm nghiệm ứng xử. “Dần dạ nhập nhân gia, phi gian tức đạo” cũng có ý khuyên nhủ: chớ dại dột đến nhà người ta vào thời điểm "nhạy cảm" này, bởi muốn giải thích thế nào, dù vô tình hay hữu ý, lỗi vẫn thuộc về kẻ “dần dạ nhập nhân gia”, chứ không phải chủ nhà. Trong trường hợp này, chủ nhà có quyền phòng vệ chính đáng.

HTC/3/2021