Hoàng Tuấn Phổ
Hoàng đế Duy Tân (1900-1915) là ông vua yêu nước. Mặc dù bị
Pháp theo dõi rất chặt, ông vẫn bí mật liên lạc với hai chí sĩ Trần Cao Vân,
Thái Phiên, tổ chức một cuộc khởi nghĩa lật đổ ách đô hộ. Việc lớn
thất bại, vua Duy Tân bị bắt cùng các
chiến sĩ ái quốc. Triều đình Huế vâng lệnh chính quyền thực dân xét xử. Dụng ý
Hồ Đắc Trung (người Thừa Thiên) muốn gỡ tội cho vua Duy Tân, làm án trình lên,
trong đó có câu: “Hà Trung mạch phạn, Ngự lĩnh kê thang, thừa dư chỉ thử phong
trần, giai thử bối chi vi nghiệt dã”. Nghĩa là: xôi nếp Hà Trung, cháo gà núi
Ngự, nhà vua chưa đủ sung sướng hay sao mà còn phải dấn thân vào chốn phong trần, chẳng qua do bọn kia gây ra cả!
Kết cục, món xôi nếp Hà Trung - đất thang mộc ấp của nhà Nguyễn ở Thanh
Hóa, và cháo gà núi Ngự (Huế) không cứu được vua Duy Tân thoát khỏi tù đày,
nhưng riêng xôi nếp Hà Trung đã nổi danh, càng lừng tiếng thơm.