Ai làm hỏng di sản tục ngữ, Hay là những sai lầm của Nhà ngữ học Nguyễn Đức Dương trong Từ điển tục ngữ Việt

Hoàng Tuấn Công

(Xin lỗi độc giả, bài viết tạm gỡ xuống để nâng cấp. Mong độc giả thông cảm)

Trong bài “Giới 8X, 9X với di sản tục ngữ” trên báo Lao động cuối tuần (số 10-8/3/2013) Nhà ngữ học, TS Nguyễn Đức Dương viết: “Không ít ý kiến cho rằng giới trẻ ở độ tuổi 8X, 9X ngày nay đang quá thờ ơ với tục ngữ [TN]. Một cô giáo dạy văn ở THCS tôi quen đã không chia sẻ nhận định ấy, mà thậm chí còn gay gắt bác lại. Theo cô, các em chỉ thờ ơ khi chưa thấu hiểu nội dung thôi, chứ một khi đã nắm được rồi, các em còn tỏ ra thích thú là đằng khác”.

---

Thế rồi, được sự giúp đỡ của cô giáo, Nhà ngữ học Nguyễn Đức Dương đã làm một cuộc trắc nghiệm thú vị: Đưa ra 10 câu tục ngữ, mỗi câu kèm 2 cách giải thích trong 2 cuốn sách để các em chọn “thích” hoặc “không thích”: một cách giải thích trong Từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam của GS Nguyễn Lân (NXB Văn Hóa - 1989); một của chính Nhà ngữ học Nguyễn Đức Dương (trong Từ điển tục ngữ Việt-NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh-2012). Kết quả (theo bài báo): cách giảng giải của Nguyễn Đức Dương được các em học sinh đánh dấu “thích” chiếm tỉ lệ áp đảo so với GS Nguyễn Lân. Nguyễn Đức Dương (NĐD) đi đến kết luận: “Nhận xét cuối cùng xin để bạn đọc tự đưa ra. Riêng về phần mình, chúng tôi chỉ có một nhận xét nhỏ: Làm cho nội dung của các đơn vị tục ngữ vốn vô giá của chúng ta sai lệch đi tới mức ấy thì ít người ưa và lắm người ghét âu cũng là chuyện thường. Chẳng phải vô cớ mà người xưa hay dặn: “Tiên trách kỷ; hậu trách nhân” (Nên tự trách mình trước khi trách người)”.Việc làm trên của TS Nguyễn Đức Dương thể hiện tâm huyết, trách nhiệm cao của một Nhà ngữ học lão thành đối với thế hệ trẻ. Nhưng tiếc thay, chính ông lại quên mất lời “người xưa hay dặn”. Bởi GS Nguyễn Lân giải thích sai đã đành, đến lượt mình, Nguyễn Đức Dương lại mắc phải cái sai kiểu khác, không kém phần nghiêm trọng. Sau đây là một phần nhỏ những sai lầm trong cuốn Từ điển tục ngữ Việt của Nguyễn Đức Dương, kể cả những câu được nhà ngữ học xem là chuẩn mực, đem ra làm mẫu cho các em học sinh, qua đó phê phán GS Nguyễn Lân. Những câu in đậm, in nghiêng của Nguyễn Đức Dương. Nội dung gạch đầu dòng là trao đổi lại của Hoàng Tuấn Công:

                                                                                     H.T.C

 Một phần nội dung bài viết này đã đăng Tạp chí Văn hóa dân gian - Viện nghiên cứu Văn hóa số 4 tháng 8/2013). Bạn đọc có thể tham khảo thêm tại tuancongthuphong.blogspot.com.

Một số thông tin thêm

 Từ điển tục ngữ Việt - tác giả Tiến sĩ Nguyễn Đức Dương - Trung tâm biên soạn từ điển Ngôi Sao - Ban biên soạn từ điển đơn ngữ - Nhà xuất bản Tổng hợp TP Hồ Chí Minh - 2010.

Lời NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh: “Từ điển Tục ngữ Việt của nhà ngôn ngữ học - Tiến sĩ  Nguyễn Đức Dương là một công trình biên soạn công phu, hoàn toàn dựa theo những tiêu chí mới về cách thu thập dữ liệu, cũng như cách diễn giải từng câu tục ngữ trong các đề mục. Với quy mô và phương pháp nghiên cứu khoa học, cập nhật nội dung, có thể nói đây là quyển Từ điển tục ngữ Việt hoàn chỉnh nhất hiện nay... một công trình nghiên cứu chuẩn hóa về tục ngữ Việt”. Lời người biên soạn: “Quyển Từ điển này khác với nhiều công trình cùng loại đã ra mắt bạn đọc trước đây ở hai điểm chính: (1) ở cách thức thu thập dữ liệu và (2) ở cách thức diễn giải dữ liệu...Quyển Từ điển này ra mắt bạn đọc được là nhờ sự giúp đỡ chí tình cả về tinh thần lẫn vật chất của GS. Cao Xuân Hạo, nhà khảo cứu An Chi, nhà giáo Hoàng Xuân Tâm, PGS Hoàng Dũng, PGS Bùi Mạnh Hùng”. Theo đó, Tiến sĩ Nguyễn Đức Dương cho rằng Từ điển tục ngữ Việt sẽ tránh được những sai lầm “phải trả giá, lắm khi rất đắt” của một số cuốn từ điển khác.

- Những sách đã dẫn và tham khảo:

1,“Đại Nam quấc âm tự vị” (Dictionnaire ANNAMMITE) Huình Tịnh Paulus Của - Sài Gòn 1895.

2,Việt Ngữ Tinh nghĩa từ điển - Long Điền Nguyễn Văn Minh -NXB Quảng Vạn Thành- Hà Nội 6/1950.

3,Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam - GS Nguyễn Lân (NXB Văn Hóa - 1989)

4,Việt Nam tự điển  - Hội Khai Trí Tiến Đức - Nhà in Trung Bắc Tân Văn - 1931 (bản Scan của vietnamtudien.org )

5, Từ điển An Nam-Lusitan-La tinh (Thường gọi Từ điển Việt - Bồ - La) Alexandre De Rhodes - Phiên dịch: Thanh Lãng, Hoàng Xuân Việt, Đỗ Quang Chính - NXB Khoa Học Xã Hội - 1991.

6, Tự điển Hán Việt - Trần Văn Chánh -NXB Từ điển bách khoa-2011).

7, Điển Cố văn học - Đinh Gia Khánh chủ biên - Nhà XB Khoa học xã hội - Hà Nội 1977.

8, Hán Việt tự điển - Thiều Chửu - NXB Thành phố Hồ Chí Minh - 2004.

9. Hán Việt Từ điển - Đào Duy Anh biên soạn - Hãn Mạn Tử hiệu đính - NXB Trường Thi - Sài Gòn 1957.

10. Khang Hy tự điển - 2002 (sách ngoại văn xuất bản tại Trung Quốc)