CHẠY TRỜI KHÔNG KHỎI NẮNG (KỲ 5)

               HOÀNG TUẤN PHỔ 

Đứng ở cuối làng nhìn ra cánh đồng Cồn Hỏng
Ảnh: TC

Năm 1944, Nhật đảo chính Pháp, nó tịch thu cả đại lý muối, nên ông ngoại tôi về nhà với hai bàn tay trắng. Ở nhà, tài sản ông mua sắm được chỉ có hai cái tủ gỗ đứng, đóng kiểu Tây, bên trong có cánh cửa rỗng tuếch, trên nóc bày mấy pho tượng bằng sứ: Trưng Trắc, Trưng Nhị đứng trên bành voi, tay cầm kiếm trỏ thẳng về phía trước, trông cũng đẹp; Quan Vân Trường râu dài đến rốn, ngồi giữa, Quan Bình, Trương Bào đứng hầu hai bên với thanh long đao và cây bát xà mâu. Năm lớp đệ nhất trường Hoài Văn, trưa, tối, tôi cuốc bộ về ở nhà ngoại.

"LÀNG QUÊ BÀ TRIỆU", kỳ 4 "DI TÍCH KHẢO CỔ"

Thanh kiếm được phát hiện ở
khu vực núi Nưa
Ảnh:ST

      HOÀNG TUẤN PHỔ

Năm 1962, Khảo cổ học nước ta ghi nhận một phát hiện quan trọng: trên ngọn đồi thôn Định Kim, tục gọi làng Sỏi (nay thuộc xã Tân Phúc, huyện Nông Cống) xuất lộ di tích một nơi cư trú cổ, rất lớn. Đó là địa điểm khảo cổ học Núi Sỏi. Gọi là núi theo ngôn ngữ dân gian, đúng ra Núi Sỏi hiện thấy thuộc dạng đồi, gò. Núi Sỏi hiện tại chỉ cao 19m so với mặt biển, rộng 250m, dài tới 1.000m, cách đây 2.000 năm chắc cao hơn và dài rộng hơn. Núi Sỏi cách núi Nưa khoảng 1km đường chim bay về phía tây. Di chỉ là tầng văn hóa khảo cổ thời đại đồng thau phủ kín khắp bề mặt gò đồi, từ đỉnh xuống chân, và còn lan cả ra chung quanh, diện tích gần một triệu mét vuông. (Qua nghiên cứu bước đầu là 910.000m²). 

"LÀNG QUÊ BÀ TRIỆU", KỲ 3: "NHỮNG NGƯỜI KHỔNG LỒ"

Triệu Ẩu đuổi giặc Ngô
Tranh dân gian (ST) 

         HOÀNG TUẤN PHỔ

Thuở trời đất mới mở mang, vùng núi Nưa có một ông Khổng Lồ. Ông Khổng Lồ được Ông Trời giao cho việc cùng thần Núi, thần Sông xếp đặt lại núi và sông sao cho đẹp mắt mà vẫn chia đều để chỗ nào cũng có núi, có sông. Sau khi sắp đặt xong, Ông Trời rất ưng ý, nhưng con người lại không bằng lòng vì đi đứng, làm ăn đều khó khăn. Họ luôn luôn kêu trời khiến Ông Trời bị điếc tai không chịu nổi, buộc phải sai thần Núi, thần Sông sắp đặt lại để con người đi dứng dễ dàng, làm ăn tiện lợi. Thần Núi vốn tính lười nhác, kêu mệt, nằm nhoài, đánh ngủ. Thần Sông quen thói quanh co, viện lý do bận rộn, khất lần. Ông Trời đành lại gọi người Khổng Lồ làm thay thần Núi, thần Sông.

LÀNG CỔ XỨ THANH: LÀNG QUÊ BÀ TRIỆU, KỲ 1 "MIỀN NÚI NƯA".

Núi Nưa nhìn từ xã Tân Ninh
                             Ảnh: Quốc Anh (Báo SK&ĐS)

    HOÀNG TUẤN PHỔ

            I-MIỀN NÚI NƯA

Các sách sử ký không chép rõ Bà Triệu người huyện nào. Nhưng khi chính sử thiếu sót thì dã sử giá trị như sự bổ khuyết cho lịch sử. Mọi truyền thuyết, ca dao dân gian đều khẳng định Bà Triệu quê ở huyện Nông Cống, miền núi Nưa. Tuy nhiên, vài ba chục năm gần đây, mấy quyển sử thuộc loại tài liệu chính thống lại công bố huyện Quân Yên (tức huyện Yên Định nay) mới là quê hương Bà Triệu. Với người học sử, được mở rộng tầm nhìn, thêm một quan điểm lý thú. Song, với người đọc sử, vấn đề trở nên rắc rối, vì quan điểm mới chưa đủ sức bác bỏ quan điểm cũ, một cách nhìn nhận truyền thống lâu đời đã in sâu vào nếp cảm nghĩ của họ qua nhiều thế hệ.

CHẠY TRỜI KHÔNG KHỎI NẮNG (Kỳ 3)

       

                          HOÀNG TUẤN PHỔ

                    (Hồi ký viết lúc hoàng hôn)

 Học hết lớp đệ nhị, tôi phải chuyển sang hệ phổ thông 9 năm, chia 3 cấp; Cấp I: lớp 1,2,3,4; cấp II: lớp 5,6,7; cấp II: lớp 8,9, rút ngắn hai năm so với trước. Tôi xin thi vào lớp 7, Trường Sư phạm tiểu học Hoàng Văn Thụ, đặt tại làng Thành Tín, bên cạnh trường Đào Duy Từ ở làng Cốc Thuận. Thi vào lớp 7, nhưng không đủ tuổi, tôi phải xuống lớp 6. Khi nhà trường kiểm tra sắp xếp lớp, lại tụt thêm một bậc nữa: lớp 5! Học được một thời gian, tôi thấy chán, vì thầy giảng kiến thức cũ, cộng thêm đường sá quá xa xôi những năm, sáu chục cây số, mỗi khi về nhà lấy tiền gạo quá vất vả. Tôi về nhà xin học lớp 7 Trường cấp II dân lập Quảng Ninh, đặt tại làng Dụ Côn, đi bộ mất một tiếng trên quãng đường chừng 6km.

"NHỮNG LÀNG CỔ TIÊU BIỂU XỨ THANH", KỲ 1: " VÀI NÉT PHÁC HỌA"

Suối cá Cẩm Lương, Cẩm Thủy
                         Ảnh: ST

HOÀNG TUẤN PHỔ

Thanh Hóa là miền đất tối cổ, một trong những cái nôi của loài người. Thanh Hóa cũng là bộ Cửu Chân thời Hùng Vương, địa bàn trọng yếu của cư dân nước Văn Lang, chủ nhân nền Văn minh sông Mã. Do đó, Thanh Hóa không chỉ có 4.000 năm lịch sử góp phần xứng đáng nhất vào sự nghiệp dựng nước và giữ nước; Thanh Hóa còn đi qua những chặng đường tiến hóa nhiều vạn năm trước. Từ thuở khai sinh, tính thống nhất của miền đất Tổ quốc này rất cao, như một xứ sở thiêng liêng không thể chia cắt, luôn luôn được bồi đắp suốt chiều dài lịch sử và không ngừng tôi luyện trong ngọn lửa đấu tranh…

"ĐƯỜNG ĐI", HAY "ĐƯỜNG TẮT"; "TỐI", HAY "RỐI"?

Lối tắt
            Ảnh: ST

HOÀNG TUẤN CÔNG

Có một câu tục ngữ Việt hiện tồn tại ít nhất ba dị bản được các nhà sưu tầm, biên soạn từ điển thu thập và giải nghĩa (chúng tôi nhấn mạnh những chỗ khác nhau để bạn đọc dễ theo dõi): "Đường ĐI hay TỐI, nói dối hay cùng"; "Đường TẮT hay TỐI, nói dối hay cùng"; và "Đường TẮT hay RỐI, nói dối hay cùng".

CHẠY TRỜI KHÔNG KHỎI NẮNG (Kỳ II)

Cây đa đầu làng Đoài

Ảnh: HTC

           HOÀNG TUẤN PHỔ

           (Hồi ký viết lúc hoàng hôn)

Nhà ông Tộc trưởng ở đầu làng, trên khu đất rộng thênh thang do chính cụ Tổ Bèo (Bìu) lựa chọn. Vây bọc chung quanh rất nhiều cồn luỹ. Họ hàng phát triển quây quần ngày càng đông. Ông Tộc bảo cụ Tổ tôi: "Nhà tau ở đất ni đẹp nhất làng, giờ thời thế loạn lạc, thấy ông Tộc có máu mặt, tưởng béo mỡ lắm, đứa gian phi mắt la mày lét dòm ngó, rình mò. Nay cho vợ chồng mi ra ở cồn tre đầu ngõ, nghe thấy có động đạt chi thì đánh mõ báo hiệu, tau ở trong ni sẽ liệu cách"...

"Đạo" trong "Tiên phong, đạo cốt" nghĩa là gì?

Lý Bạch
Tranh: ST

Tiên phong, đạo cốt-仙風道骨" là một thành ngữ gốc Hán.

          -Từ điển tiếng Việt (Vietlex-2015) giảng: "tiên phong đạo cốt • 仙風道骨 [cũ] cốt cách, phong thái của tiên; vẻ đẹp và phẩm cách cao thượng của người không vướng những điều trần tục: một ông lão có dáng vẻ tiên phong đạo cốt".

-Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (GS Nguyễn Lân): "Tiên phong, đạo cốt (Nghĩa đen: Phong thái của người tiên, cốt cách người đạo đức)".

CHẠY TRỜI KHÔNG KHỎI NẮNG (Hồi ký viết lúc hoàng hôn) [Kỳ I]

Cụ Hoàng Tuấn Phổ ở quê (2016)
Ảnh: HTC

       HOÀNG TUẤN PHỔ

Lời giới thiệu của TCTP:

          Xuân Ất Mùi (2015), Cụ thân sinh HTC mừng thọ Tám mươi. Bài thơ “Tự trào tuổi Tám mươi” với lời đề “tặng bạn Nguyễn Khôi-Nhà văn Hà Nội” (trước đó đã có thơ mừng)⁽¹⁾:

"TRAI KHÔNG VỢ", CÓ "DÙNG VÀO VIỆC GÌ" ĐƯỢC KHÔNG?

Nài voi Tây Nguyên
Ảnh: ST

HOÀNG TUẤN CÔNG

Tục ngữ Việt Nam có câu đưa ra nhận xét, so sánh khá thú vị: "Voi không nài như trai không vợ".

"Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương-NXB Tổng hợp TPHCM-2013) giải thích: "Voi mà thiếu mất nài (thường cũng chẳng thể dùng vào việc gì) như là các chàng trai không có vợ vậy".

Sai sót nghiêm trọng trong "Từ điển thành ngữ, tục ngữ, ca dao Việt Nam" do NXB Đồng Nai ấn hành.

                                  HOÀNG TUẤN CÔNG

Sách "Từ điển thành ngữ, tục ngữ, ca dao Việt Nam (dùng cho học sinh, sinh viên)" của hai tác giả Thanh Long-Tường Ngọc (NXB Đồng Nai-2014). Có thể nói toàn bộ 575 trang, khổ 10x18, không lỗi này thì lỗi khác, rất hiếm những trang không sai sót. Sau đây, chúng tôi xin liệt kê sơ lược một số lỗi:

          1.GIẢI THÍCH SAI (phần gạch đầu dòng trong ngoặc kép là nguyên văn từ điển; phần xuống dòng tiếp theo là ý kiến trao đổi của chúng tôi):

          -"Biết ngứa đâu mà gãi. Không biết việc sẽ tới ra sao để ngừa trước cho khỏi hư việc, lời nói để tránh trách nhiệm của người không biết phòng xa"

          Thực ra, ý tục ngữ là: Không biết ý muốn, nhu cầu cụ thể của người khác thế nào, nên rất khó đáp ứng, khó chiều lòng.

"ĐỨNG" trong "LÚA ĐỨNG CÁI" nghĩa là gì?

Lá lúa thắt eo, đây chính là thời kỳ đứng cái

Ảnh: ST

        HOÀNG TUẤN CÔNG

Để có biện pháp chăm sóc phù hợp, căn cứ quá trình sinh trưởng, phát triển của cây lúa, người ta chia ra nhiều thời kỳ khác nhau. Ví dụ: thời kỳ mạ, bén rễ hồi xanh; đẻ nhánh; đứng cái; làm đòng; trổ bông... Trong đó, "đứng cái" là thời kỳ đặc biệt, đánh dấu bước phát triển quan trọng của cây lúa. Vậy "đứng", trong "lúa đứng cái" là gì? "Đứng" ở đây có phải là "đứng thẳng", trái với nằm ngang, ngả nghiêng không?

1-"Từ điển tiếng Việt" (Văn Tân chủ biên) giải nghĩa: "đứng cái • t. Nói cây lúa bắt đầu đứng thẳng trước khi có đòng đòng".

Báo "Kinh doanh & PHÁP LUẬT cuối tuần" CÓ PHẢI "HÀNG NHÁI"?

Đây là báo "Pháp Luật" hay báo "Kinh doanh"?
Măng séc số báo hai "Nhà báo" bỏ lại UBND xã Quàng Hoà
Ảnh: HTC

            HOÀNG TUẤN CÔNG

Tầm 15 giờ chiều thứ Năm tuần trước (ngày 23/6/2016) có hai người đàn ông: một người trẻ chừng 2đ-30 tuổi, (tạm gọi là Người Trẻ); một người già chừng 50 tuổi, (Người Già) đã tự ý vào nhà tôi (ở quê) chụp ảnh gì đó. Ông Cụ thân sinh tôi ngồi viết trong nhà (nên không hề biết có hai người này đến, họ cũng không vào chào hỏi, hay xin phép gì); bà Cụ nhà tôi và cô em gái có trông thấy nhưng ngỡ khách của ông Cụ. Khi bà Cụ hỏi hai người lạ này là chụp ảnh để làm gì, thì được trả lời: "Nghe nói nhà ông bà có ngôi nhà cổ, nên chúng cháu vào tham quan" (nhà tôi đều mới xây dựng cả, không có "nhà cổ" nào cả). Sau đó, hai người này đi ra.

          Hai người lạ mặt tiếp tục vào Uỷ ban nhân dân xã Quảng Hoà (cách nhà tôi chỉ độ 50m). Theo phản ánh của ông Lê Văn Đông-Chủ tịch UBND xã Quảng Hoà-Quảng Xương-Thanh Hoá, hai người lạ giới thiệu là "Phóng viên của báo Pháp Luật", rồi chất vấn chính quyền xã về vấn đề ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi ở địa phương. Người Trẻ cổ đeo chiếc máy ảnh, tay cầm tờ báo Pháp Luật vung vẩy, ăn nói tỏ vẻ khá ngạo mạn, vênh vang. Người Già có đưa "thẻ Nhà báo" cho Chủ tịch xã xem, về sau, ông Chủ tịch xã chỉ nhớ họ tên có chữ "Quảng".

          Hai "Nhà báo" căn vặn xã về vấn đề môi trường chăn nuôi, đòi xã báo cáo số liệu về quy mô các trang trại. Xã cứ theo thực tế trả lời: ở thôn quê hầu như nhà nào cũng chăn nuôi quy mô nông hộ, khoảng chục con trở lên là thường có hệ thống xử lý chất thải bằng Biogas. Cả xã chỉ có hai trang trại quy mô mấy trăm con, nhưng đã được quy hoạch riêng ngoài đồng. Xã có đề nghị hai "Nhà báo" cho biết nguồn thông tin, hay đơn thư phản ánh, khiếu nại, cụ thể ô nhiễm môi trường ở địa điểm nào, nhưng hai người này không đưa ra được bằng cứ.

          Vì chính quyền xã nắm được nguyên tắc làm việc, lại thấy không có gì sai sót, nên dù phải "làm việc" rất lâu, nhưng cuối cùng, xã QH vẫn để hai "Nhà báo" "tay trắng" đứng dậy ra về. Đáng chú ý, hai người này đi trên hai chiếc xe ô tô loại 4 chỗ, trong đó, mọi người chỉ nhớ được một xe biến số: 37A-03780. Phía kính trước của hai xe ô tô đều có gắn hai tấm biển nhỏ, có chữ "Báo Pháp Luật". Điều kỳ lạ là họ đều không tự lái, mà có tới hai lái xe riêng.

          Đoạn đầu câu chuyện là như vậy. Tuy nhiên, sau đó, UBND xã mới phát hiện các "Nhà báo" (không rõ vô tình hay cố ý) có bỏ lại tờ "báo Pháp Luật" mà Người Trẻ cầm vung vẩy trong tay khi nói chuyện.  Xem kỹ tờ báo mới biết, hoá ra ở đây có sự mạo danh.

Nhìn vào đây, không ai có thể nhận ra đây là báo "Kinh doanh và Pháp luật"
Ảnh chụp tờ báo hai "Nhà báo" bỏ lại.

          Tờ báo này chính tên là "Kinh doanh & Pháp luật"-Cơ quan ngôn luận của Trung ương hội maketting Việt Nam, trụ sở chính tầng 7, số 83 đường Giang Văn Minh, Ba Đình, Hà Nội; Tổng biên tập Lưu Vinh, Phó tổng biên tập TS Hoàng Xuân Lâm, hoàn toàn không phải "báo Pháp Luật".  

Một trong 6 trang có ghi "Kinh doanh và Pháp luật" chữ to bằng nhau, nhưng được hiểu
là tên chuyên trang, chứ không phải tên báo.

          Điều đáng nói là khi xem qua tờ "Kinh doanh & PHÁP LUẬT cuối tuần" (số 25 [76], ngày 17/6/2016) chúng tôi thấy hình thức trình bày của báo này có "vấn đề". Nói theo cách đơn giản, dễ hiểu là "vi phạm nhãn mác hàng hoá" hoặc là một loại "sản phẩm nhái".

Chuyên trang Văn hoá-xã hội

          Báo tên là "Kinh doanh & Pháp luật", Cơ quan ngôn luận của Trung ương hội maketting Việt Nam, nghĩa là cơ quan chủ quản hoàn toàn không dính dáng gì đến chuyên ngành Pháp luật. Thế nhưng, cách trình bày báo đầu báo (măng séc) cuối tuần lại cố tình thu hai chữ "Kinh doanh" lại bé tí, trong khi hai chữ "PHÁP LUẬT" to đùng. Bởi vậy, mới nhìn qua, người ta cứ tưởng đây là "báo Pháp Luật Việt Nam"-Cơ quan của Bộ Tư pháp.

          Cách trình bày ở trang trong cũng tương tự như vậy. Độc giả chỉ thấy đầu trang có các chữ "Pháp Luật cuối tuần", chứ không thể nhìn thấy hai chữ "kinh doanh" bé tí ti. Báo này có 24 trang, trong đó có 6 đầu trang có ghi năm chữ "Kinh doanh và pháp luật" cỡ chữ to bằng nhau. Tuy nhiên, đây không phải tên báo, mà là tên chuyên trang, giống như các chuyên trang "Tiêu điểm", "Nhịp cầu công lý", "Văn hoá-xã hội" khác. Qua tìm hiểu chúng tôi thấy, báo "Kinh doanh và Pháp luật" số thường, được trình bày với bốn chữ "Kinh doanh & Pháp luật" cỡ chữ bằng nhau. Nhìn vào tên báo, rất khó có thể nhầm lần với báo "Pháp luật Việt Nam" (Cơ quan của Bộ tư pháp).

Một số báo "Kinh doanh & Pháp luật cuối tuần" khác
Ảnh: St

          Chúng tôi tự hỏi: vậy, báo "Kinh doanh & Pháp luật cuối tuần" gắn với chuyên ngành pháp luật là chính, hay kinh doanh là chính? Nếu kinh doanh là chính, tại sao lại "ẩn" hai chữ "kinh doanh" đi, và trương hai chữ "pháp luật" ra, gây hiểu lầm cho bạn đọc, cho nhân dân, thậm chí cả chính quyền cơ sở? Nếu "kinh doanh" và "pháp luật" đều quan trọng, sao không trình bày cho hài hoà, dễ nhận biết như các số "Kinh doanh và Pháp luật" số hàng ngày? Nếu muốn bạn đọc phân biệt số thường với số "cuối tuần", đâu có thiếu gì cách: ví dụ trình bày khác về kiểu chữ, màu sắc, hoặc viết chữ "Kinh doanh" to hơn chữ "Pháp luật" (đúng theo chức năng)v.v...

Báo "Kinh doanh & Pháp luật" số thường ngày?
Ảnh: St

          Sự việc hai "Nhà báo" tự xưng là "phóng viên" của báo "Pháp luật", tự động sục sạo vào nhà dân, không xin phép chủ nhà, sau đó vào chính quyền xã đòi làm việc với lý do mơ hồ,...chưa xảy ra điều gì nghiêm  trọng; chúng tôi cũng không biết đây là hai người đóng giả "Nhà báo", hay hai Nhà báo "xịn" của báo "Kinh doanh & Pháp luật" đóng giả "Nhà báo" của báo "Pháp luật Việt Nam". Tuy nhiên, qua sự việc này, sau khi tìm hiểu thêm mới thấy lĩnh vực báo chí lộn xộn hơn  chúng tôi tưởng nhiều. Đó là có quá nhiều "báo", ("tin nhanh", "tin tức", "xa lộ tin tức"...) ăn theo cái tên "Pháp luật". Trong đó, nhiều "tờ" chúng tôi cũng không thể biết thuộc về cơ quan chủ quản nào, lý do nào để chúng có mặt trên "thị trường báo chí". Xin tạm liệt kê sơ sơ một số báo có gắn với hai chữ "Pháp luật" (gồm cả báo giấy và báo điện tử):

-"Đời sống & Pháp luật" (Cơ quan của Hội luật gia Việt Nam)

-"Tin nhanh Pháp luật đời sống" (Tin tức pháp luật đời sống & xã hội).

-"Báo vệ Pháp Luật" (Viện kiểm sát Nhân dân tối cao).

-"Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh" (Sở tư pháp TP HCM)

-"Pháp luật & Xã hội" (Báo điện tử Sở Tư pháp Hà Nội).

-"Pháp luật & thời đại" (do xem qua ảnh chụp trên mạng, chúng tôi không rõ cơ quan chủ quản).

-"Xa lộ Pháp luật" (qua ảnh chụp trên mạng nên không rõ cơ quan chủ quản).

-v.v....

Rất giống báo "Kinh doanh & Pháp luật"

          Với không ít độc giả, dường như chỉ duy nhất có một tờ báo, gọi là "báo Pháp Luật", hoặc mọi tờ báo có hai chữ "Pháp luật" đều như nhau, giống nhau. Sau khi xem tờ báo "Kinh doanh & PHÁP LUẬT cuối tuần" mà hai phóng viên của báo "Pháp luật" bỏ lại, chúng tôi tự hỏi, ai đã cấp phép cho báo "Kinh doanh & Pháp luật cuối tuần" trình bày măng séc theo kiểu "Lập lờ đánh lận con đen" như vậy? Mục đích "nhái" theo tờ báo "Pháp luật Việt Nam" để làm gì, hù doạ nhân dân chăng? Hai "Nhà báo" đi trên hai xe ô tô, có hai lái xe riêng, hai xe đều trương tấm biển "Báo Pháp Luật", cổ đeo máy ảnh, tay cầm "báo Pháp Luật", mạo danh báo "Pháp luật", phải chăng cố tình "Hư trương thanh thế", "Hồ giả hổ uy"? Nguyên nhân do đâu mà hai "Nhà báo" này dám mạo danh báo "Pháp Luật Việt Nam"? Phải chăng chính cơ quan quản lý báo chí, báo "Kinh doanh & PHÁP LUẬT cuối tuần" đã trình bày lập lờ, tạo điều kiện cho họ dễ dàng lừa nhân dân, bạn đọc? Đây là kết quả của "thượng bất chính, hạ tắc loạn"?

                                                                        HTC/1/7/2016

         

          

"CHÓ KHÔN THA CỨT RA BÃI..."

       HOÀNG TUẤN CÔNG

Tục ngữ Việt Nam có câu: "Chó khôn tha cứt ra bãi, chó dại tha cứt về nhà". 

           "Từ điển thành ngữ và tục ngữ" (Vũ Dung-Vũ Thuý Anh-Vũ Quang Hào-NXB Văn hoá-2000), giải thích nghĩa bóng: "Việc làm dại dột ngu ngốc (thường dùng khi mắng chửi con cái dại dột)". "Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn Đức Dương-NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh-2010) giảng giải: "Chó hễ tinh khôn thì con nào cũng ưa tha chỗ cứt ăn chưa hết ra bãi (cho nhà đỡ bẩn); chó hễ khờ dại thì con nào cũng ưa tha chỗ cứt đang ăn dở từ ngoài bãi về nhà (để để dành). Hay dùng với ẩn ý: "Lũ thuộc hạ tinh khôn thường che giấu mọi chuyện chưa ổn của chủ (cho thiên hạ khỏi thấy); lũ thuộc hạ khờ dại thường mang mọi chuyện chưa ổn của chủ ra kể hết với người ngoài".

CÓ NÊN ĐI TÌM "CÀNH HOA SEN" TRONG CA DAO?

Nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Long

Ảnh: báo Dân Trí

               HOÀNG TUẤN CÔNG

Đã một thời từng rộ lên tranh cãi về "cành hoa sen" trong câu ca dao: "Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen". Nhiều người cho rằng đã có sự nhầm lẫn gì đó, chứ hoa sen làm gì có "cành"? Cuống sen yếu ợt, làm sao vắt được chiếc áo? Câu chuyện về sau đã khép lại với cách hiểu: "cành hoa sen" chỉ là thủ pháp tượng trưng, ước lệ của dân gian mà thôi.

Tranh Việt hay tranh Tàu?

Bức tranh gốc TQ có tên "Học tập, ứng dụng
tư tưởng triết học Mao Chủ tịch

           HOÀNG TUẤN CÔNG

Ngày 13/6/2016, cư dân mạng vô cùng phẫn nộ chuyện VTV dùng bức tranh cổ động Trung Quốc (CĐTQ) có tên "Học tập, ứng dụng tư tưởng triết học Mao Trạch Đông" để làm hình nền minh hoạ cho một chương trình truyền hình trực tiếp trao giải cuộc thi viết "Những tấm gương bình dị mà cao quý" (do VTV và báo Quân đội nhân dân phối hợp tổ chức). Đáng chú ý, CĐTQ đã từng bị một Hoạ sĩ nào đó của Việt Nam sao chép, sửa thành tranh Cổ động "Pháp luật an toàn lao động" (PLLĐ), đem trưng bày ở Cần Thơ (2010). 

"CHỈ XÁC" CÓ PHẢI LÀ "VỎ BƯỞI PHƠI KHÔ" KHÔNG?

Chỉ xác 枳殼
                                              Ảnh: ST

            HOÀNG TUẤN CÔNG

"Chỉ xác" là thảo dược khá thông dụng trong Đông y; vị đắng, tính hàn, vào hai kinh tỳ, vị; tác dụng phá khí, tiêu tích, hoá đàm...

          -"Việt Nam tự điển" (Hội Khai Trí Tiến Đức-1931) giải nghĩa: "chỉ-xác • Tên một vị thuốc. Tức là vỏ bưởi non phơi khô <> Nhiều tiền thì hoàng-cầm, hoàng-kỳ, ít tiền thì trần-bì, chỉ-xác".

"VỢ CHỒNG HÀNG XÁO" LÀ SAO?

 HOÀNG TUẤN CÔNG

"Vợ chồng hàng xáo" là thành ngữ được khá nhiều Nhà biên soạn từ điển thu thập và giải nghĩa.

 "Từ điển thành ngữ Việt Nam" (Viện ngôn ngữ học-Nguyễn Như Ý-Nguyễn Văn Khang-Phan Xuân Thành-NXB Văn hoá-1993) giải thích "Vợ chồng hàng xáo: Vợ chồng lấy nhau thiếu nghiêm túc, thay đổi luôn (hàng xáo: mua thóc, xay giã để bán gạo lấy lời). Thôi, nói cũng bằng thừa, cái ngữ vợ chồng hàng xáo thế là phải".

"Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam" (Vũ Dung-Vũ Thuý Anh-Vũ Quang Hào-NXB Văn học-2008): "(hàng xáo: nghề đong thóc về xay giã rồi bán gạo và thu các sản phẩm phụ như tấm, cám...lấy lãi). Vợ chồng ăn ở với nhau tạm bợ, không lâu bền. Vợ chồng hàng xáo chúng ta, Bách niên giai lão được vài trống canh (CD)".

"NHẤT PHÁ SƠN LÂM, NHÌ ĐÂM HÀ BÁ" là sao?

                HOÀNG TUẤN CÔNG

Hậu quả của phá sơn lâm"
Ảnh: ST

Độc giả Lê Quang Thành (Kỳ Anh-Hà Tĩnh) hỏi: "Đầu năm 2015, nhân vụ chặt phá cây xanh Hà Nội và lấp sông Đồng Nai, Nhà văn Nguyễn Quang Lập chia sẻ trên trang cá nhân của ông như sau: "Nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà bá" là tục ngữ cảnh báo hai tội ác hàng đầu phá hoại môi trường, nhất định sẽ nhận lấy những quả báo nặng nề. Tưởng rằng ai cũng hiểu rõ mười mươi câu tục ngữ đó, không ngờ trang "Bách khoa tri thức Việt Nam" giải thích câu tục ngữ đó như thế này: "Phá sơn lâm: Nghề khai thác rừng; Đâm hà bá: Nghề đánh bắt thủy sản. 'Nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà bá': Khai thác rừng và đánh bắt thủy sản là hai nghề vất vả, cực nhọc". Quá ngao ngán. Hèn gì thiên hạ tha hồ phá rừng lấp sông". Xin cho biết, hai cách hiểu này, cách nào là đúng?"