Hỏi đáp

BẤT HIẾU HỮU TAM VÔ HẬU VI ĐẠI

Nguyên văn câu nói của Mạnh tử (dẫn theo sách Chu Hy)

子曰:
也君子

Mạnh tử viết: “Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại.
Thuấn bất cáo nhi thú, vị vô hậu dã. Quân tử di vi do cáo dã”
Nghĩa là:
Mạnh tử nói rằng: “Tội bất hiếu có ba điều, mà không con nối dõi là lớn nhất.
Vua Thuấn lấy vợ mà không thưa trình, xin phép cha mẹ, cũng vì sợ tội không con nối dõi. Vì thế đối với người quân tử kể như ngài đã thưa trình”.



Chú thích:
 (Thông thường lấy vợ mà không xin phép cha mẹ là thất lễ. Nhưng ở hoàn cảnh vua Thuấn, cha thì đần độn, mẹ ghẻ độc ác, nếu xin phép cha mẹ thì sợ có sự ngăn trở, mà không lấy vợ thì không có người nỗi dõi. Ông tránh được tội bất hiếu lớn nhất nên lấy vợ không thưa với cha mẹ nhưng không ai trách móc.
Sách này không thấy nói hai điều bất hiếu còn lại kia là gì.

Trong thiên Ly lâu thượng-sách Mạnh Tử có chép:

“Mạnh tử viết:    三,無    (Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại.)

Nhưng sách này cũng không nói hai điều bất hiếu còn lại là gì.

Khi chú giải sách Mạnh Tử, Triệu Kỳ đời nhà Hán viết:
(1)
    從,陷   義,一    (A ý khúc tòng, hãm thân bất nghĩa, nhất bất hiếu dã.)
(2)
    老,不  祿 仕,二    (Lương cùng thân lão, bất vi lộc sĩ,nhị bất hiếu dã.)
(3)
    子,   祀,三    (Bất thú vô tử, tuyệt tổ tiên tự, tam bất hiếu dã.)   三,無    (Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại.)
Dịch nghĩa:
1- Hùa theo cha mẹ để cha mẹ mắc vào chỗ bất nghĩa là tội bất hiếu thứ nhất.
2- Nhà nghèo mà cha mẹ lại già, thế mà không chịu ra làm quan để lấy bổng lộc mà phụng dưỡng cha mẹ là tội bất hiếu thứ hai.
3- Không chịu lấy vợ, không có con nối dõi để cúng tế ông bà tổ tiên là tội bất hiếu thứ ba.
Trong ba tội bất hiếu, không có con nối dõi là tội lớn nhất.


Thế nhưng trong sách Tứ thư tập chú của Chu Hy, Mạnh tử nói với Công Đô tử rằng: “Người đời thường nói tới” tội bất hiếu kể ra có năm điều:
1- Chân tay không cất nhắc, chẳng đoái hoài tới việc nuôi dưỡng cha mẹ là tội bất hiếu thứ nhất.
2- Tối ngày cờ bạc, ham mê rượu chè, chẳng đoái hoài tới việc nuôi dưỡng cha mẹ là tội bất hiếu thứ hai.
3- Ham của cải riêng cho vợ con, chẳng đoái hoài tới việc nuôi dưỡng cha mẹ là tội bất hiếu thứ ba
4- Buông theo ham muốn về sắc đẹp, hát hay, để cha mẹ phải tủi hổ là tội bất hiếu thứ tư.
5- Cậy khỏe ham đánh lộn để nguy hại tới cha mẹ là tội bất hiếu thứ năm.
Trong năm tội bất hiếu trên không có tội nào giống với “bất hiếu hữu tam”. Có lẽ cả năm tội trên là “người đời thường nói tới” chứ không phải tự Mạnh tử nói ra.
Theo Kinh lễ, người mang tiếng bất hiếu phạm một trong ba điều:
1- Một là làm điều bất nghĩa cha mẹ bị nhục nhã. 
2- Hai là không chịu nâng cao tài lực của mình, quá kém cỏi, quá đau yếu, nghèo hèn, không nuôi nổi cha mẹ khi già yếu. 
3- Ba là không lấy vợ, không có con nối dõi. 
HOÀNG TUẤN CÔNG
Tổng hợp


11 nhận xét:

  1. Quý vị nên xem lại trình độ vah hiểu biết của mình trước khi viết bài, để tránh hiểu nhầm và mang tội với người thiên cổ.
    *****
    Chữ "VÔ HẬU" trong câu câu này không phải là vô sinh hay không có con nỗi dõi tông đường. mà cái VÔ HẬU ở đây nằm trong cách hiểu sống có hậu hay vô hậu. cái Hậu đây là 1 cái đức.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Tôi đồng ý! (: Vô hậu là sống không nhân hậu, không có đức hạnh, không thể làm gương sáng cho kẻ khác noi theo. Chứ không phải là không con nối dõi.

      Xóa
    2. Dạ, "hậu" cũng có "hậu" this "hậu" that ạ! Cái "hậu" trong "nhân hậu" mà bác nói là chữ 厚 này, còn "hậu" trong câu trên là 後 này nha. Nghĩa thì bác tự đi tra đi sẽ rõ :))

      Xóa
    3. Vô Hậu này mang nghĩa là "Không có
      con Cháu" trước khi bình luận bạn nên đi tra học từ vựng tiếng Hán trước, đừng hiểu theo kiểu đồng âm khác nghĩa của tiếng Việt. Người Việt chúng ta đang mất gốc, thậm chí ngay cả tên của bản thân còn không hiểu rõ nghĩa nó là gì, do chúng ta không biệt được đồng âm đấy mang ý nghĩa chính xác như thế nào do cách viết và phát âm đều giống nhau, nhưng người TQ họ có thể phân biệt qua chữ viết.

      Xóa
    4. Hậu này là Hậu duệ, nghĩa là không có con (con trai) nhé !!!

      Xóa
  2. Bây giờ mới biết được BẤT HIẾU HỮU TAM VÔ HẬU VI ĐẠI:
    Theo Kinh lễ, người mang tiếng bất hiếu phạm một trong ba điều:
    1- Một là làm điều bất nghĩa cha mẹ bị nhục nhã.
    2- Hai là không chịu nâng cao tài lực của mình, quá kém cỏi, quá đau yếu, nghèo hèn, không nuôi nổi cha mẹ khi già yếu.
    3- Ba là không lấy vợ, không có con nối dõi.
    Vậy điều thứ 3 là đại bất hiếu.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Thật ra không phải vậy đâu cậu à!
      - Thứ nhất là đức Mạnh Tử chưa hề nêu ra 2 điều bất hiếu còn lại là gì. Tất cả là do hậu bối tự viết ra.
      - Thứ hai là: "vô hậu" ở đây nôm na là "không có hậu thế" chứ không phải "không có con nối dõi", cụ thể thì có 2 ý nghĩa cơ bản là:
      + Nghĩa thứ nhất là không có truyền nhân nối dõi gia đạo, gia nghiệp. (Ví dụ như có nghề nghiệp hay, có bí quyết giỏi trong lĩnh vực nào đó mà không tìm được người tiếp tục sự nghiệp ấy)
      + Nghĩa thứ hai là người đó sống không đức độ, không có phúc đức, không đôn hậu, không thể làm gương sáng cho thế hệ khác noi theo.
      Ngay cả câu dịch phía sau là "Vua Thuấn lấy vợ mà không thưa trình, xin phép cha mẹ, cũng vì sợ tội không con nối dõi. Vì thế đối với người quân tử kể như ngài đã thưa trình” cũng chưa phải! Nguyên văn là "Thuấn bất cốc nhi thú, vị vô hậu đã; quân tử dĩ vi do cốc dã" - nghĩa là "Thuấn lấy vợ không báo cáo cha mẹ, đó là việc làm vô hậu. Quân tử cho là đã báo cáo rồi"
      Cho nên, chúng mình nên xem sách do Mạnh Tử viết ra để luận hiểu lời dạy của ngài, không nên chỉ đọc sách do hậu bối dịch giải mà sai lệch ý tứ tiền nhân.
      Chúc bạn một đời an lạc.

      Xóa
    2. Đây là lời giải thích của Hán ngữ đại từ điển:"無後為大 [wú hòu wéi dà] 舊時謂沒有後嗣是最大的不孝。《孟子‧離婁上》:“不孝有三,無後為大。”.

      Xóa
  3. Thôi thì căn cứ theo câu đầu đi bất hiếu hữu tam , chỉ theo một chữ hiếu mà xét .ở đây ko đề cập thần thánh vua chúa gì cả , nếu ông bà bô đẻ ra mà còn coi ko ra gì thì mấy khứa kia tính là món hàng nào

    Trả lờiXóa
  4. Thôi thì căn cứ theo câu đầu đi bất hiếu hữu tam , chỉ theo một chữ hiếu mà xét .ở đây ko đề cập thần thánh vua chúa gì cả , nếu ông bà bô đẻ ra mà còn coi ko ra gì thì mấy khứa kia tính là món hàng nào

    Trả lờiXóa
  5. Vô hậu là o có hậu duệ ,và vô hậu là o nhân hậu o có đức hạnh , vế thứ hai bất hiếu lớn hơn

    Trả lờiXóa