 |
| Tác giả đang viết Hồi kí "Chạy trời không khỏi nắng" Ảnh: HTC |
HOÀNG TUẤN PHỔ
(Hồi kí viết lúc hoàng hôn)
Anh Nậu thu dọn bếp núc, nhà
cửa. Anh cũng là người siêng năng, chịu khó, nhưng thiếu tính cẩn thận, chu
đáo, lại hay nghịch ngầm. Hồi anh mới về làm con nuôi, một hôm, cắt xong cái
lưỡi câu để câu cá rô, anh bảo tôi: “Mi sờ coi cái lưỡi câu tau vừa cắt xong,
mũi có nhọn, ngạnh có sắc không.” Tôi cầm lấy lưỡi câu đã buộc vào dây và cần
xem thế nào. Lập tức anh giật mạnh cái cần, khiến tay tôi bị chảy máu, đau
điếng. Anh lấy lá kinh giới nhai qua, đắp vào vết thương. Tôi bị xót giẫy nẩy
lên, anh liền nhe răng ra cười khoái chí!
Thời gian tôi chăn vịt ở
trại Bái Quang, một hôm anh ra lấy trứng vịt đẻ, rủ tôi sang nhà anh Xiềng,
khoe rằng anh biết “cắt tiết chày”! Nhà anh Xiềng có cái cối giã gạo chày bàn
to và nặng. Khi giã, cả hai anh em (Tâm và Xiềng) hợp sức lại mới nhún nổi.
Theo lời anh Nậu, tôi và Xiềng leo lên bàn cố sức nhún, cái mệ chày mới nâng
bổng khỏi lòng cối. Anh Nậu tay trái cầm dao năm (anh thuận tay trái) tay phải
cầm bát đặt vào lòng cối. Sau đó anh Nậu lẳng lặng bỏ đi ra ngõ. Chúng tôi phải
đứng lâu trên bàn cối, mỏi rời cả chân, nhưng không dám thả mệ cối, vì sợ mỏ
chày giã xuống thì vỡ tan cái bát. Chúng tôi kêu hò ầm ĩ. Anh Nậu chạy vào toe
toét cười: “Răng không có chờ coi tau cắt tiết chày?”. Rồi anh lấy cái bát
trong lòng cối sâu hoắm lên, và nâng đỡ mệ chày, giúp chúng tôi hạ khúc gỗ đẽo
vuông xuống!
Bây giờ anh Nậu đang thu giọn mọi thứ trong nhà, từ nhà
trên xuống nhà dưới, thỉnh thoảng gọi tôi giúp một tay. Anh thuận tay trái,
trông khó đăm đăm, thế mà nhanh nhẹn ra phết.
Ngoài sân, đống sách vở, cơ nghiệp quí giá tích luỹ năm,
sáu đời của gia đình tôi vẫn âm ỉ cháy từ trong đáy lòng nó, tiếp tục bốc khói
nghi ngút. Tôi bỗng giật mình, chợt nhớ học bạ đệ nhất, đệ nhị, lớp bảy, cả gia
phả bằng chữ Nho...Tôi chẳng biết than thở cùng ai, đành gọi mẹ, phàn nàn với
mẹ. Mẹ tôi thở dài nói: “Đến con người còn nay sống, mai chết, nói chi sách
vở!” Ngẫm nghĩ một lúc, tôi thấy mẹ tôi nói đúng! Đến như các thánh nhân: Thích
Ca, Lão Tử, Khổng Tử, cả ông Các Mác, Ăng-ghen, Lê-nin,...cũng không thoát nạn,
đáng kể gì hạng tôm tép, cóc nhái như mình! Học bạ còn giữ để làm gì? Gia phả
bị mất, hại đến ai?
Tối hôm ấy, ông Lê Quang Lời (không rõ chức vụ gì) đứng
giữa đình Văn Đoài- ngôi đình gỗ năm gian hai chái đồ sộ - châm ngòi lửa phát
động cuộc đấu tranh chính trị nghiêng trời lệch đất! Dân chúng gái trai, già
trẻ trong làng ngoài xã đứng chật đình. Ông Lời lớn tiếng vạch mặt chỉ tên từng
thằng một. Ông kể tội ác hết tên này đến tên khác, những tên đã bị bắt, và
những đứa chưa đến lượt.
Trước hết, vụ án “Cầu
Nhân vi quân, Ái Đức vi thần”. Vụ này, khi tôi còn học ở Nông Cống cũng
nghe nói. Chuyện có thật, nhưng thực chất không ghê gớm như ông Lời kể.
Ông Tiên Cầu Nhân (có lần tôi đã nhắc đến trong phần một
hồi kí) bỗng dưng đêm đêm đứng giữa sân nhà, ngửng mặt nhìn lên bầu trời, vẽ vẽ
vạch vạch vào tờ giấy hình tượng tinh tú. Rồi một hôm ông nói với dân làng:
Thượng đế cho ông làm Thái thượng hoàng, con trao rốt của ông là Hà làm Hà
thiên tử, ông Hàn lâm ở Ái Đức làm Thừa tướng. Lời sấm trời truyền ra rằng: “Cầu Nhân vi quân, Ái Đức vi thần”.
Rồi Ông Tiên cho tiền bọn trẻ con, bảo tối tối rao hát dọc
đường cái bên sông Lãng câu sấm ấy. Chính quyền địa phương thấy chuyện lạ, báo
cáo cấp trên. Cấp trên điều tra. “Cầu
Nhân vi quân” thì rõ rồi, còn “Ái Đức
vi thần” là ai? Tìm hỏi mãi mới biết Ái Đức là thôn Ngọc Phương (nay thuộc
xã Quảng Lĩnh, huyện Quảng Xương, Thanh Hoá). Nhưng Ngọc Phương không có ông
Hàn lâm nào cả. Thì ra, ông giáo Gậu (Gụ) dạy tiểu học ở địa điểm thôn Ngọc
Phương, lấy vợ người làng này. Ông giáo dạy học lâu năm, có thành tích tốt,
được triều đình Bảo Đại tặng bằng khen Hàn lâm đãi chiếu (hư hàm) nghĩa là cứ
đợi đó, bao giờ chiếu chỉ vua gọi về triều đình Huế mới được nhận thực chức gì
đó ở Viện Hàn. Nhưng ở làng quê, được như thế cũng là danh tiếng lắm, hơn hẳn
Cửu phẩm văn giai hay Bát phẩm văn giai. Ông Hàn Gậu thân với Ông Tiên Cầu
Nhân, thỉnh thoảng mời ông này về Ngọc Phương chơi hoặc cúng lễ. Ông Tiên Cầu
Nhân đổi tên Ngọc Phương thành Ái Đức (Chữ “Ái Đức” đối với “Cầu Nhân”). Nhưng
cái tên Ái Đức trình lên cấp trên chưa được phê duyệt. Vì thế, địa danh hành
chính vẫn là Ngọc Phương.
Thái thượng hoàng, Hà thiên tử, Hàn Gậu Thừa tướng bị cấp
có thẩm quyền bắt giam một thời gian rồi “tạm tha”, bởi “chủ mưu” chỉ là một
ông tiên điên điên ngộ ngộ nói năng nhảm nhí. Tuy nhiên, ông Hàn Gậu mất đứt
chân giáo viên tiểu học, phải trở về chánh quán Văn Đoài (làng tôi). Ở đây, ông
lấy người vợ thứ, có nhà cửa, con cái. Ông trở thành người có vẻ si mê, đần
độn, suốt ngày làm lụng ngoài vườn tược, chẳng nói, không cười. Sáng sớm, ông
đi gánh nước giếng đầu làng (vì cả làng từ xa xưa dùng chung một giếng, sau có
thêm giếng Khổ ở xóm Bắc). Không nhà ai được phép đào giếng riêng, bởi làng sợ
động chạm long mạch. Ông Hàn lấy tất cả năm vợ. Trên đường đi gánh nước qua
hông nhà tôi, bọn trẻ nghịch ngợm hát giễu ông:
Ông
Hàn hàn khắp đông tây
Những
nồi đồng thủng không khỏi tay ông thợ hàn!
Ông Hàn Gậu vẫn lẳng lặng cúi đầu gánh nước, bước đi không
nhanh, không chậm, tai như điếc, đầu óc như si mê.
Tính về quan hệ, thì ông Lời lấy con gái ông em, ông Hàn
Gậu lấy con gái ông anh cùng làng. Ông Gậu được thả từ năm kia, nay có dịp, ông
Lời lại lôi ông Gậu ra, rằng thằng nọ, thằng kia để chửi mắng, phê phán gay
gắt. Tôi tin chắc ông Lời không biết rõ vụ án không thành án “Cầu Nhân vi quân, Ái Đức vi thần”, mà
chỉ là kẻ ăn ốc nói mò, cốt chửi bới người ta cho sướng miệng.
Đêm thứ nhất, ông Lời xoay quanh chuyện tên Gậu, phân tích
đi, phân tích lại thế nào là “quân”, thế nào là “thần”, có nghĩa chúng muốn
khôi phục chế độ phong kiến áp bức bóc lột, cai trị dân ta ra sao...
Đêm thứ hai, chủ đề là bọn phản động Quốc Dân đảng và Hội
Phật Giáo. Ông Lời nói đúng. Xóm tôi có hai tên lính Quốc Dân đảng. Đầu năm
1945, quân Tàu Vàng của Tưởng Giới Thạch sang nước ta tước vũ khí Nhật, theo
lệnh Liên quân Đồng minh thế giới (Mĩ, Anh, Pháp, Nga, Trung). Quân Tưởng đóng
ở thị xã Thanh Hoá, một hôm thấy hai thanh niên đi lang thang trên đường phố, hỏi “Đi đâu?”, hai anh
trả lời: “Bọn tội đi kiếm công việc làm
ăn”. Họ lại hỏi: “Có muốn làm y tá tiêm thuốc chữa bệnh không?” Hai anh đáp:
“Có”. Thế là họ bắt khai danh tính, quán chỉ rồi cho đi học thật. Mới học được
vài tháng, hai anh bị quân Việt Minh bắt, hỏi đầu đuôi, sau khi đánh cho một
trận lại cho ăn uống tử tế. Hơn một tháng, quân Tàu Vàng bị quân Việt Minh đuổi
về nước, hai anh cũng được tha, trở về quê quán.
Ông Lời, dĩ nhiên để kết tội hai tên Quốc Dân đảng cũng
phải có ít xít ra nhiều. Ông kể tội rất nhiều kẻ thù trong làng, trong nước,
lên án phong kiến đế quốc cấu kết với quân phát xít Nhật khiến dân ta một cổ
đôi ba tròng. Nhưng qua ba đêm đấu tranh chính trị không có đối thủ, ông Lời
vẫn bỏ sót, bỏ quên một người, đó là chính ông - Lê Quang Lời!
Lê Quang Lời đã từng làm lính “tuần sai” cho phát xít Nhật.
Sau khi đánh đổ đế quốc Pháp, phát xít Nhật ở Thanh Hoá dựng lên chính quyền
tay sai mới, thành lập đội lính tuần sai làm công cụ dò la, đàn áp. Chúng mộ
lính, ngoài sức khoẻ tốt, còn phải biết đi xe đạp. Thời ấy đa số thanh niên
nông thôn không biết đi xe đạp. Chú tôi (Hoàng H. Thuyết) người cùng làng, đang
học trường Trung học tư thục Nord’ An nam biết đi xe đạp, nên được ông Lời nhờ
cậy vào thi hộ. Dĩ nhiên chú tôi không biết mình giúp người ta như thế là sai,
nên nhận lời. Lê Quang Lời trúng tuyển lính “tuần sai”, đội quân tay sai đắc
lực của phát-xít Nhật. Không rõ Lời có làm nên công trạng gì cho giặc Nhật. Chỉ
biết, Cách mạng Tháng Tám thành công, Quang Lời tìm nơi trốn tránh một thời
gian. Sau thấy tình hình ở địa phương không ai hỏi đến, nên Lời mò về, tham gia
công tác cách mạng rất tích cực, rồi xông lên hàng đầu cuộc đấu tranh chính
trị mạnh như bão tố!
Đêm thứ ba, đối tượng là cường hào ác bá, chánh phó tổng,
lý trưởng, hương kiểm, hương mục, hương bạ, hương bản, hương dịch, bọn lưu manh
xã hội; thầy bói, thầy cúng, thầy chùa, thầy tướng, thầy số, thầy địa,
thầy...Ông Lời không quên thành phần phú nông, địa chủ ngồi mát ăn bát vàng,
phát canh thu tô gánh nặng gãy lưng, cho vay nặng lãi gấp đôi, gấp ba!
Nhà tôi gần đình làng Đoài, ngôi đình to lớn đồ sộ, nghe
văng vẳng tiếng ông Lời oang oang, giọng ông Lời hùng
hồn, khí thế đấu tranh hừng hực của ông rực lửa suốt ba đêm liền, từ 8 giờ tối đến 11 giờ khuya. Cảm tưởng như trong
làng chó cũng không dám sủa, gà không dám gáy...Tất cả chìm vào im lặng, nín
thở chờ đợi những đêm đấu tranh gay cấn khốc liệt hãy còn ở phía trước!
Đúng vậy! Mấy hôm sau đến
lượt quần chúng vùng dậy đấu tranh, không bằng chính trị mà bằng những trận đòn
thù!
Mở đầu, anh Sử trại Cồn tố cáo anh Trị xóm Đồn “càn” trộm
vịt, người ta nói, còn đấm lại!
“A! Hắn cậy thế có anh là Phó Cai tổng Văn Trinh đó mà!” Có
tiếng người nói.
Quang Lời gọi: “Thằng Trị mô ra đây!”
Trị “Dạ” một tiếng, bước ra trước bục sân khấu làm sau Cách
mạng Tháng Tám để thanh niên diễn kịch, bây giờ các vị lãnh đạo đang oai vệ
ngồi.
Một người hô to: “Đánh bỏ mẹ hắn đi!”
Lập tức, Sử nhảy lên trước tiên, đấm đá Trị túi bụi. Rồi
mấy người cũng xông lại cùng đánh, Trị tối tăm mặt mày, đau quá không kêu được
gì, từ từ gục xuống. Lúc này người ta mới dừng tay.
Mặc kệ kẻ tội phạm nằm gục đó, Quang Lời nói: “Ai muốn tố
cáo cứ tố cáo, đừng lo kẻ địch trả thù, có bay tôi đây là chính quyền cách
mạng!”
Trong đám đông, một người giơ tay: “Tôi xin tố cáo thằng Sử
là phản động theo đuôi bọn Phật giáo!”
Lê Quang Lời gật gật đầu: “Đúng! Nhà hắn cũng có người đi
lễ Phật! Thằng Sử mô rồi lại đây!”
Sử mới đánh Trị xong, đang đứng gần đó, run sợ bước ra, vái
Lời một vái. Lời bật cười: “Tao có phải Phật tổ nhà mi mô!”
Sử chưa kịp kêu oan, đã bị nhiều người xúm lại đấm đá. Sử
kêu trời được mấy tiếng, rồi ngã lăn quay ra nền đình. Có lẽ Sử hết sức bất ngờ
về cuộc đấu tranh này: mình vừa nện cho thằng Trị một trận nên thân, thì chính
mình cũng bị mấy đứa ghét mình đánh cho đau hơn! Nhưng chắc chắn điều này phải
sau đó, lúc hồi tỉnh trong cơn đau đớn, Sử mới nhận ra!
Đêm đã khuya, người ta có vẻ dè chừng, thận trọng về lời tố
cáo. Lê Quang Lời kêu gọi, gợi ý mãi cũng chỉ thấy có mấy cái tên phản động đầu
sỏ: Thuỳ, Thuyết, Hân, Điều đã bị bắt bỏ tù cả rồi. Từ Nhen đề nghị chính quyền
cách mạng xã gửi giấy lên cấp trên giải những tên đầu sỏ phản động về địa
phương để nhân dân đấu tranh, bắt khai ra bè lũ tay chân của tụi hắn trong làng
xã. Quang Lời gật gật đầu khen ý kiến anh Chư (Lê Trí Chư, tức Từ Nhen) rất
đúng! Lê Quang Lời tuyên bố: Cuộc đấu tranh buổi đầu thắng lợi, cho bà con tạm
nghỉ, đêm mai lại tiếp tục.
Tôi và anh Nậu buộc phải đến, không phải để tham dự, mà để
chứng kiến. Nay mai sẽ đến lượt chính chúng tôi phải tố cáo tội ác phản quốc
hại dân của cha, chú mình!
Về nhà, anh Nậu nói nhỏ với tôi: “Tau đếch kinh! Cái hạng
dân ngu cu đen như tau thì biết cấy chi!”.
Mẹ tôi đang thức, hỏi chuyện đấu tranh ngoài đình. Tôi lo họ
bắt tôi khai báo, không biết gì để khai báo, họ lại kết tội mình cũng là phản
động hoặc liên quan phản động. Mẹ tôi nói: “Con tuổi nhỏ mới lớn, đang là học
trò, chắc ông Lời không để ý”. Tôi ngỏ ý muốn tránh lên Nông Cống một thời
gian, chờ bão tan sóng lặng hãy trở về. Nhưng mẹ tôi dứt khoát: “Chạy trời
không khỏi nắng! Để sớm mai mẹ nói với anh Lưỡng công an, cậy nhờ giúp đỡ”.
(Còn nữa)
HTP/10/2016
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét