 |
| Putin tưởng sẽ nuốt trửng được Ukraine trong vòng 24 giờ |
Cứ
theo như trên thì viết “nuốt trửng” là sai chính tả. Tuy nhiên, thực tế không
phải vậy.
Độc
giả (xin ẩn danh) hỏi: “Một phụ huynh tỏ
ra bức xúc khi cho rằng hai chữ “niên khoá” ở dòng chữ “Niên khoá 2022-2025” khắc
trên đồ lưu niệm là “chưa chính xác”. Cụ thể, trong một bài viết trên mạng xã hội,
vị phụ huynh này viết:
“Tôi là một trong những người rất kiên trì lên tiếng để góp phần giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt nhưng cũng đã không ít lần bất lực và ngao ngán trước sự bảo thủ, cố chấp và…nhát gan của một số người thấy sai mà không dám sửa. Hôm nay lại gặp một trường hợp như thế.
Vua Tiếng Việt mùa
2 (28/10/2022) yêu cầu “Hoàn thiện cụm từ
sau: “_ó đ_ _ó l_i”. Người chơi “bỏ
qua” vì không đưa ra được câu trả lời, và đáp án của Vua là “Có đi có lại”.
Kết
thúc phần thi, Cố vấn, TS Văn học Đỗ Thanh Nga giảng giải:
“Có một câu mà chị không điền từ được, “Có đi có lại mới toại lòng nhau”. Thì người ta nói đó là câu tục ngữ trọn vẹn như vậy, để người ta nói đến cái phong tục văn hoá của người Việt mình, khi mà đối xử tốt với ai đó sẽ nhận được đền đáp xứng đáng. Và thông thường, nó cũng là cái văn hoá ứng xử, khi chúng ta nhận được cái gì đó, ai đó đem đến cho mình cái gì đó tốt đẹp, thì mình cũng phải có ý thức để đền đáp lại họ. Câu đấy thì rất là đơn giản, nếu chị bình tĩnh một chút là có thể điền từ được”.
HOÀNG TUẤN CÔNG
Gánh nước thuê
Ảnh: ST
Độc
giả Lê Thanh Hải hỏi: “Tôi đọc cuốn “Thành
ngữ bằng tranh” của Nhà xuất bản Kim Đồng thấy tác giả sách giải thích thành ngữ
“Ăn bậy nói càn” như sau:
“Ngày xưa, ở các bến đò, cổng chợ, có những người làm thuê, gánh mướn, thường tụ tập đón khách để gánh thuê. Họ mang theo một chiếc đòn càn. Gọi là những người gánh càn. Họ hay cãi cọ, tranh giành việc của nhau, lại có người lừa lọc cả chủ hàng…nên mọi người có ấn tượng không tốt về người gánh càn. Từ đó, từ càn được dùng ám chỉ những hành động thô tục, càn quấy”.
 |
| Đào khăm bắt cá Ảnh: ST |
Trong tiếng Việt, “khăm” được
hiểu là hành động ác ngầm, độc ngầm, những mưu mẹo hoặc thủ đoạn kín đáo, nặng thì gây
tai hại, nhẹ thì khiến người khác phải lâm vào hoàn cảnh khóc dở mếu dở. Ví
dụ: Tôi không ngờ bị hắn chơi khăm, Bị
chơi khăm một vố nhớ đời, Lão ta khăm lắm.v.v…
 |
| Đề Văn thi lớp 10 (Thanh Hoá 2024) |
Hôm trước, khi đọc qua đề thi môn Ngữ văn tuyển sinh vào lớp 10 THPT (tỉnh
Thanh Hóa, 2024) tôi giật mình vì thấy ngữ liệu có nhiều vấn đề đáng bàn, trong
khi những câu hỏi đưa ra với thí sinh cũng không ổn. Thế nhưng đề văn này lại
được đánh giá là “ngữ liệu hay”, “gần gũi, hướng đến lẽ sống nhân văn, cao đẹp
được nhiều người khen hay”(!)
Xin trích một vài lời
“khen hay” của giáo viên Văn dành cho đề thi:
-“Nhận định về đề thi Ngữ văn năm nay, cô giáo Đinh Thị Hoài Anh, giáo viên dạy môn Ngữ văn, Trường THCS Minh Khai cho rằng: Đề thi vào lớp 10 THPT công lập tỉnh Thanh Hoá năm học 2024-2025 đảm bảo cấu trúc, bám sát chương trình sách giáo khoa, cơ bản, vừa sức.
 |
| Cơm nắm chim chim |
Tục ngữ Việt Nam có câu “Ai nỡ ăn cướp cơm chim” (Dị bản Ai nỡ ăn cướp cơm chim mắm vét). Ngoài
ra còn có thành ngữ “Ăn cướp cơm chim”,
được nhiều sách thu thập và xếp vào diện tục ngữ.
Vậy “cơm chim” là cơm gì?
-Việt Nam tự điển (Hội
Khai trí Tiến đức) giảng: “cơm chim • Cơm của chim ăn. Nghĩa bóng nói cái mồi
nhỏ, cái lợi nhỏ: Ăn cướp cơm chim
(hà-hiếp kẻ cô-cùng mà cướp giật lấy của cải không đáng là bao)”.
-Việt Nam tự điển (Lê Văn Đức): “cơm chim • dt. Cơm cho chim ăn. • Mối lợi nhỏ bị giành-giựt, bị chận lấy: Ăn cướp cơm chim”.
 |
| Một phiên bản từ điển bán trên Tiki |
4. “Đầu Ngô mình Sở”
Ở phần Lời giới thiệu, Nhóm HQN cho chúng ta biết cấu trúc của từ điển là một chỉnh thể thống nhất từ đầu đến cuối. Tuy nhiên, trong thực tế, đây là cuốn từ điển không chỉ bị lỗi hệ thống mà còn “đầu Ngô mình Sở”:
- Phần đầu của từ điển (từ vần A cho đến hết vần M, chiếm ½ nội dung), quy ước đánh số La Mã cho những “từ có quan hệ với nhau về ý nghĩa nhưng thuộc các từ loại khác nhau”, hoàn toàn không thấy ở bất cứ mục từ nào. Bắt đầu từ vần N, quy ước này mới được áp dụng.
Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh (Hà Quang Năng chủ biên – ThS Hà Thị Quế Hương – ThS Dương Thị Dung – ThS Đặng Thuý Hằng – NXB Đại học Quốc gia Hà Nội – 2019, trong bài gọi tắt là Nhóm HQN); đơn vị liên kết xuất bản Công ty Trách nhiệm Hữu hạn một thành viên Thương mại và Dịch vụ văn hóa Minh Long (Minh Long Book).
“Lời giới thiệu” cho biết: “Cuốn từ điển tiếng Việt (dành cho học sinh) được biên soạn nhằm phục vụ rộng rãi nhu cầu giảng dạy, học tập và trau dồi tiếng Việt cho đối tượng chính là học sinh, giáo viên và các bậc phụ huynh. Từ điển được biên soạn theo tinh thần chuẩn hoá và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”.
 |
| Trúc hoá long Sưu tầm và trưng bày tại TCTP |
Con rồng trông như thế nào? Hơn 3000 năm trước, thời nhà Thương đã thấy xuất hiện chữ long 龍. Thuyết văn giải tự khi giảng về chữ long cho ta biết tập tính kì dị của con rồng: “Lân trùng chi trưởng, năng u, năng minh, năng tế, năng trưởng, xuân phân nhi đăng thiên, thu phân nhi tiềm uyên”, nghĩa là: Rồng thuộc loài lớn nhất trong các loài trùng có vảy, vừa có thể ẩn mình chốn thâm u vắng vẻ, vừa có thể vẫy vùng nơi biển rộng trời cao, có thể to, có thể nhỏ, có thể thu ngắn, có thể giãn dài, Xuân phân thời bay lên trời, Thu phân thời ẩn dưới vực sâu.
